Estoński CIT zyskał na popularności po jego gruntownej przebudowie w ramach Polskiego Ładu. Nadal jednak ryczałt od dochodów spółek jest pewną nowością, a otaczająca nas rzeczywistość (czy to gospodarcza, czy polityczna) unaocznia kolejne niedoskonałości przepisów. Tym razem dotyczy ona opodatkowania darowizn w systemie estońskim – szczególnie w kontekście pomocy ofiarom wojny w Ukrainie.
Estoński CIT co do zasady przesuwa opodatkowanie dopiero na moment konsumpcji zysków (np. w formie dywidendy). Nie jest to jednak jedyna sytuacja, gdy spółka będzie zobowiązana do zapłaty ryczałtu, ponieważ objęte są nim również m.in. ukryte zyski czy wydatki niezwiązane z działalnością gospodarczą. W kontekście obecnej sytuacji w Ukrainie i przedsiębiorców gotowych do przekazania pomocy humanitarnej należy przyjrzeć się tej drugiej kategorii.
Objaśnienia bez odpowiedzi
Wydatki niezwiązane z działalnością gospodarczą (dalej: WNDG) to enigmatyczna kategoria wydatków opodatkowanych estońskim CIT. Enigmatyczna, bowiem w ustawie o CIT próżno szukać definicji tego pojęcia. Objaśnienia podatkowe do ryczałtu od dochodów spółek również nie dają podatnikom precyzyjnej odpowiedzi, jak należy je rozumieć. Ministerstwo Finansów w objaśnieniach wskazuje między innymi, że kwalifikacja kosztów jako WNDG jest uzależniona od indywidualnej sytuacji każdego podatnika. Pomocniczo można posiłkować się dorobkiem orzeczniczym i interpretacyjnym w zakresie tzw. niepodatkowych kosztów uzyskania przychodów, choć jednocześnie resort finansów zastrzega, że nie są to pojęcia tożsame.
W obecnej sytuacji kryzysu humanitarnego wywołanego wojną w Ukrainie coraz więcej firm decyduje się na przekazanie pomocy organizacjom pomagającym Ukraińcom – czy to w Polsce, czy w ich ojczyźnie. Przedsiębiorcy aktywnie wspierają takie organizacje poprzez darowizny – czy to o charakterze rzeczowym, czy pieniężnym.
Na zasadach ogólnych w CIT darowizny (spełniające przesłanki określone w art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) mogą zostać odliczone przez spółkę – do wysokości 10% dochodu. Na estońskim CIT takiej możliwości jednak nie ma. Co więcej, trudno jest uznać, że darowizny mają charakter wydatku związanego z działalnością gospodarczą. Samo pojęcie darowizny wyklucza czerpanie pożytków ekonomicznych przez darczyńcę – jest to akt dobrowolnego i bezpłatnego przekazania czegoś. W konsekwencji wydaje się, że darowizny w spółkach na estońskim CIT powinny zostać uznane za WNDG, co oznaczałoby konieczność opodatkowania ich ryczałtem. Wniosek ten jest logiczny, ale w kontekście darowizn o charakterze charytatywnym – krzywdzący. W tej sytuacji podatek staje się bowiem narzędziem sankcyjnym – jest „karą” za pomaganie.
Wydając rozporządzenie, resort finansów niejako przyznał, że co do zasady darowizny na estońskim CIT podlegają opodatkowaniu. W tej sytuacji podatek staje się jednak narzędziem sankcyjnym – jest „karą” za pomaganie. Wypada mieć nadzieję, że obecna sytuacja będzie przyczynkiem do dyskusji nad nowelizacją przepisów o estońskim CIT, która wyłączy darowizny o charakterze charytatywnym z opodatkowania.
Rozporządzenie tymczasowym rozwiązaniem
Ministerstwo Finansów zdało sobie sprawę z zaistniałego problemu i dyskryminacyjnych przepisów w kontekście darowizn w estońskim CIT, szczególnie dotkliwych w dobie kryzysu humanitarnego i chęci pomocy uchodźcom z Ukrainy. 18 marca 2022 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Finansów, w którym zaniechano poboru ryczałtu od wydatków na przeciwdziałanie skutkom działań wojennych w Ukrainie, odpowiadających:
1. wysokości poniesionych kosztów wytworzenia lub cenie nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizny na rzecz:
- organizacji pozarządowych i podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego, wymienionych w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie,
- jednostkom samorządu terytorialnego,
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- podmiotom wykonującym na terenie Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub związaną z ratownictwem medycznym;
2. wysokości poniesionych kosztów z tytułu wykonania świadczeń nieodpłatnych.
Zaniechanie poboru podatku działa z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r. i obowiązuje do końca br.
Decyzję Ministerstwa Finansów trudno ocenić inaczej jak pozytywnie. W obecnej, kryzysowej sytuacji, wymagającej skoordynowanej i szeroko zakrojonej pomocy niezrozumiałe byłoby obciążanie fiskalne podatników, chcących udzielić wsparcia ofiarom działań wojennych w Ukrainie.
Jednocześnie jednak nie sposób nie zwrócić uwagi na pewien poboczny aspekt zaistniałej sytuacji, że wydając ww. rozporządzenie, resort finansów niejako przyznał, że co do zasady darowizny na estońskim CIT podlegają opodatkowaniu. Wypada mieć nadzieję, że będzie to przyczynkiem do dyskusji nad dalszą nowelizacją przepisów o estońskim CIT, która wyłączy darowizny o charakterze charytatywnym z opodatkowania. Na razie jednak pozostaje zadowolić się rozwiązaniem tymczasowym – zrozumiałym w obecnej sytuacji.
